Het volgende artikel werd gepubliceerd in de-eerstelijns.nl 5 maart 2018

Veelbelovend onderzoekparadigma voor complexe zorginnovaties

Door: Bert Vrijhoef, Anam Ahmed, Janne Mewes

‘Realist evaluation’ biedt uitkomst bij het in kaart brengen van de impact van complexe zorginnovaties

De gezondheidszorg is op vele fronten tegelijk in beweging. Bij innovatieve interventies willen we graag wetenschappelijk vaststellen wat de impact en resultaten zijn. De heersende toepassing van onderzoeksmethoden schiet tekort bij het in kaart brengen van de impact van complexe innovaties. ‘Realist evaluation’ biedt uitkomst.

Bij evaluaties van complexe interventies, waarbij niet alleen informatie over de uitkomsten gewenst is, bestaat dringend behoefte aan een ‘white box’ benadering die inzichtelijk maakt hoe veranderingen tot stand komen en welke factoren hierop van invloed zijn. ‘Realist evaluation’ biedt mogelijkheden om de ‘black box’ van complexe innovaties te doorgronden. Met deze benadering wordt in opdracht van InEen de meerwaarde van ketenzorg onderzocht.

Het doel van ‘realist evaluation’ is patronen in data te onderzoeken en deze beter te begrijpen. Het verkennen van causale mechanismen en het bloot leggen van de relatie met contextuele en sociale invloeden vergroot het inzicht in de vaak weerbarstige werkelijkheid. Bij ‘realist evaluation’ worden data verzameld over:

de context waarin de interventie wordt toegepast, zoals het beschikken over voldoende flexibiliteit bij de implementatie van het programma;
mechanismen die ten grondslag liggen aan complexe interventies, denk hierbij aan de mate van betrokkenheid bij een zorgprogramma voor mensen met een chronische ziekte;
de bereikte uitkomsten van de interventie, bijvoorbeeld het aantal mensen dat stopt met roken of de mate waarin zij actief zijn in het dagelijks leven;
de relaties tussen context, mechanismen en uitkomsten.
Hierbij wordt gebruikgemaakt van zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens. Het startpunt bij ‘realist evaluation’ is het ontwikkelen van een conceptuele programmatheorie op basis van inzichten uit de literatuur en van experts. Deze programmatheorie wordt in de loop van de evaluatie gevalideerd, getest en verder aangepast en is daarmee een dynamisch onderzoeksinstrument.

De actieve betrokkenheid van experts uit het werkveld is bij ‘realist evaluation’ van groot belang. Zij spelen een rol bij het opstellen van de programmatheorie, leveren input tijdens de evaluatie en helpen met het maken van de vertaling van de verkregen inzichten naar de dagelijkse praktijk gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg.